خواص زرشک

زرشک درختچه‌ای است که میوه‌های کوچکی به رنگ قرمز دارد. زرشک در طب سنتی برای درمان مشکلات گوارشی، انواع عفونت و مشکلات پوستی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای آگاهی از خواص زرشک با جالینو همراه باشید.

زرشک چیست؟

زرشک گیاه بومی بخشی از اروپا، آسیا، خاورمیانه و شمال آفریقا است. اما اکنون در سراسر جهان و در بسیاری از مناطق آمریکای شمالی نیز کشت می‌شود. زرشک حاوی چند ماده مغذی مفید از جمله مهم‌ترین آن بربرین است.

این گیاه به مبارزه با عفونت‌ها و کنترل قند خون کمک می‌کند.

بربرین موجود در زرشک به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می‌کند. بربرین به بهبود کنترل قند خون و دیابت، درمان اسهال و مبارزه با التهاب لثه و عفونت‌های دهان و دندانی و درمان جوش صورت کمک می‌کند.

خواص زرشک

زرشک میوه‌ای بسیار مغذی و سرشار از کربوهیدرات، فیبر، ویتامین و مواد معدنی است. به طور کلی، این میوه منبع عالی ویتامین ث و آنتی اکسیدان است که می‌تواند از بدن در برابر آسیب سلولی محافظت کند. آسیب‌های سلولی می‌توانند منجر به بیماری‌های قلبی و سرطان شوند.

براساس مطالعات، عصاره زرشک برای پیشگیری و درمان عفونت‌های دستگاه ادراری، فعالیت ضد میکروبی قابل توجهی در برابر باکتری ویروس‌ و قارچ دارد.

چینی‌ها بیش از سه هزار سال است که از داروهای گیاه

ی حاوی زرشک استفاده می‌کنند. زرشک در چین، یک داروی بدون نسخه برای درمان عفونت‌های دستگاه گوارش مانند اسهال باکتریایی است.

ارزش غذایی زرشک

یک چهارم فنجان (حدود ۲۸ گرم) زرشک خشک حاوی مواد مغذی زیر است:

• کالری: ۸۹ واحد
• پروتئین: ۱ گرم
• چربی: ۱ گرم
• کربوهیدرات: ۱۸ گرم
• فیبر: ۳ گرم
• ویتامین ث: ۲۱۳ درصد از نیاز روزانه فرد
• آهن: ۱۵ درصد از نیاز روزانه فرد

علاوه بر این، زرشک حاوی زینک (روی)، منگنز و مس است که همگی مواد معدنی مهمی هستند که نقش به‌سزایی در ایمنی و پیشگیری از بیماری‌ها دارند.

رنگ قرمز زرشک به دلیل وجود رنگدانه‌های گیاهی است که سلامت مغز و قلب را تضمین می‌کند.

زرشک سرشار از بربرین است. یک ترکیب گیاهی بی‌نظیر که فواید سلامتی بسیاری به همراه دارد. این ماده به عنوان یک آنتی اکسیدان قدرت‌مند عمل می‌کند. با آسیب‌های سلولی ناشی از رادیکال آزاد مبارزه می‌کند.

بربرین می‌تواند به کاهش قند خون و کلسترول کمک کند. زرشک سرعت پیشرفت برخی از سلول‌های سرطانی را کاهش می‌دهد. مبارزه با عفونت‌ها و اثرات ضد التهابی از دیگر خواص زرشک است.

خواص زرشک برای درمان آفت دهان

تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از ژل حاوی بربرین می‌تواند باعث کاهش درد، قرمزی و از بین رفتن زخم دهان یا همان آفت شود.

زرشک و کمک به کنترل دیابت

زرشک و به ویژه ماده مهم آن یعنی بربرین، نقشی مهم در کنترل و مدیریت بیماری دیابت دارد. زرشک با پاسخ سلولی به هورمون انسولین، میزان قند خون را تنظیم می‌کند. در نتیجه باعث پایین آمدن قند خون می‌شود.

تحقیقات نشان می‌دهد که بربرین موجود در زرشک، میزان قند خون را در افراد مبتلا به دیابت کاهش می‌دهد. تأثیر این کاهش به همان میزان داروی دیابت نوع ۲ یعنی متفورمین است.

نتیجه تمام مطالعات بر عصاره بربرین و زرشک نشان می‌دهد که این میوه اثر زیادی در کنترل قند خون دارد.

زرشک می‌تواند به درمان دیابت کمک کند.

خواص زرشک برای درمان فشار خون بالا

نکته جالب این است که متفورمین هیچ تأثیری بر کاهش کلسترول ندارد. اما بربرین  زرشک علاوه بر دیابت، تأثیر مطلوبی بر کاهش کلسترول نشان می‌دهد.

مصرف ۵۰۰ میلی‌گرم عصاره زرشک به مدت سه ماه به صورت دو وعده در روز، میزان کل کلسترول یعنی LDL یا کلسترول بد و سطح تری گلیسیرید را کاهش می‌دهد.

در یک کارآزمایی بالینی تعدادی بیمار مبتلا به کلسترول بالا به طور تصادفی به سه گروه ۸ نفری تقسیم شدند.
گروه اول از بربرین به مقدار روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم، گروه دوم با داروی سیمواستاتین به میزان ۲۰ میلی‌گرم در روز و گروه سوم با ترکیبی از بربرین و سیمواستاتین تحت درمان قرار گرفتند.

نتیجه آزمایش بسیار جالب بود.

در گزارش قید شد که گروه اول ۲۴ درصد کاهش در سطح کلسترول داشتند. در افراد تحت درمان با سیمواستاتین، کاهش ۱۴ درصدی مشاهده شد. در نهایت گروه سوم با درمان ترکیبی از بربرین و سیمواستاتین با کاهش ۳۲ درصدی همراه بودند.

این آزمایش نشان دهنده این است که زرشک به تنهایی می‌تواند میزان کلسترول را کاهش دهد و اگر به صورت ترکیبی در کنار داروهای تجویزی استفاده شود تأثیر بیشتری خواهد داشت.

مصرف ۱ گرم بربرین در روز به همراه داروی کاهش فشار خون موجب کاهش فشار خون سیستولیک (عدد بالا) و فشار خون دیاستولیک (عددد پایین) می‌شود.

یک مطالعه ۳ ماهه در ۳۶ بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که مصرف ۱/۵ گرم بربرین در روز منجر به کاهش ۲ درصدی قند خون شد.

محققان دریافتند که اثرات مفید بربرین موجود در زرشک بر قند خون و هموگلوبین با سایر داروهای سنتی دیابت مانند متفورمین برابری می‌کند.

در آزمایشی دیگر در ۳۰ فرد مبتلا به دیابت نوع ۲، افراد روزانه ۲ میلی‌گرم عصاره میوه زرشک خشک مصرف کردند. در این مورد هم قند خون به میزان قابل توجهی پایین آمد.

تنبلی تخمدان سندرم تخمدان پلی کیستیک

تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک یک اختلال هورمونی در زنان در سن باروری است. تحقیقات نشان می‌دهد که زرشک می‌تواند تنبلی تخمدان را کاهش دهد.

در برخی بانوان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، برای جلوگیری از ابتلا به دیابت داروی متفورمین تجویز می‌شود. سطح انسولین بدن زنان دارای تنبلی تخمدان، در مقایسه با سایر افراد بیشتر است.

انسولین موجب می‌شود تا سلول‌های بدن بتوانند از مواد قندی به عنوان منبع انرژی بهره ببرند. اگر سلول‌ها در مقابل عملکرد انسولین مقاومت نشان دهند میزان قند خون بالا می‌رود و بدن انسولین بیشتری تولید خواهد کرد.

زرشک می‌تواند مشابه متفورمین، قند خون را کاهش دهد. در نتیجه با تنبلی تخمدان نیز مقابله می‌کند.

زرشک و درمان اسهال

زرشک می‌تواند به درمان اسهال کمک کند. این مورد هم به دلیل غلظت بالای بربرین در زرشک است. یکی از شناخته‌شده‌ترین کاربردهای زرشک به عنوان گیاه دارویی برای معالجه اسهال و اسهال خونی است.

زرشک قرن‌ها برای درمان اسهال استفاده شده است. تحقیقات برای این منظور به اواسط قرن بیستم باز می‌گردد.

بیماری اسهال ناشی از عفونت‌های باکتری‌های خاص از جمله E. Coli است. بربرین با مهار گیرنده‌های خاص، موجب کندی انتقال مدفوع از طریق روده می‌شود. بنابراین از اسهال جلوگیری می‌کند.

در یک آزمایش، افراد مبتلا به اسهال ناشی از باکتری E. coli حدود ۴۰۰ میلی‌گرم عصاره زرشک مصرف کردند که در مدت هشت ساعت بعد از درمان، بهبود ۴۸ درصدی این بیماری مشخص شد. پس از ۲۴ ساعت بهبودی کامل حاصل شد.

یک مطالعه بر روی ۱۹۶ بزرگسال مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر نشان داد که مصرف زرشک به میزان قابل توجهی باعث درمان اسهال و نیاز به دارو می‌شود.

ماده بربرین با کاهش انتقال مدفوع در روده از اسهال جلوگیری می‌کند. بنابراین، خوردن زرشک می‌تواند به درمان اسهال کمک کند.

خواص زرشک برای قلب

یکی از فواید و خواص مهم زرشک، محافظت در برابر سندرم متابولیک است. خوردن زرشک در جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی موثر است.

زرشک از بدن در برابر چاقی، قند خون بالا، کلسترول، تری گلیسیرید و فشار خون محافظت می‌کند. تمام این بیماری‌ها عوامل خطرزای سندرم متابولیک به شمار می‌روند.

مصرف ۶۰۰ میلی‌گرم زرشک خشک در روز میزان استرس اکسیداتیو را در مقایسه با داروها کاهش می‌دهد.

استرس اکسیداتیو از آسیب سلول‌های رادیکال آزاد به وجود می‌آید. استرس اکسیداتیو می‌تواند بیماری‌های قلبی و سایر مشکلات جسمی را ایجاد کند.

خواص زرشک برای سلامت دندان

مطالعات نشان می‌دهد که عصاره زرشک می‌تواند با التهابات مبارزه کند. به این دلیل که بربرین به عنوان یک ماده ضد التهابی قدرت‌مند عمل می‌کند. بنابراین، زرشک در درمان بیماری‌های دهان و دندان مانند التهاب لثه، ایجاد پلاک، تورم و سوزش لثه موثر است.

در یک مطالعه مشخص شد که استفاده از عصاره زرشک به مدت ۲۱ روز باعث کاهش پلاک دندان و التهاب لثه شد. این نتایج نشان می‌دهد که زرشک می‌تواند سلامت دندان را بهبود بخشد.

اثرات ضد سرطانی زرشک

زرشک اثرات ضد سرطانی بسیاری دارد که همه مربوط به بربرین است. از آنجا که بربرین به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می‌کند، به مقابله با آسیب اکسیداتیو ناشی از پیشرفت سرطان کمک می‌کند.

علاوه بر این، بربرین موجب مرگ سلول‌های سرطانی، جلوگیری از تکثیر سلول‌های سرطانی و مهار آنزیم‌های موجود در آن‌ها می‌شود. بربرین موجود در زرشک مانع از رشد تومور می‌شود. همچنین باعث مرگ سلول‌های سرطانی پروستات، کبد، استخوان و پستان خواهد شد.

زرشک از طریق مکانیسم‌های مختلف به محافظت از بدن در برابر سرطان کمک می‌کند.

زرشک و رفع جوش صورت

زرشک در درمان جوش صورت یا آکنه نقش مهمی دارد. آکنه یک بیماری پوستی است که باعث ایجاد جوش‌های ملتهب می‌شود. عصاره زرشک در درمان آکنه و کاهش جوش صورت مؤثر است.

زرشک می‌تواند درمانی مطمئن و مؤثر برای نوجوانان مبتلا به آکنه و جوش باشد.

بربرین و سایر ترکیبات موجود در زرشک با التهاب و عفونت‌های مرتبط با آکنه مقابله می‌کند. مصرف ۶۰۰ میلی گرم عصاره زرشک خشک در روز به مدت ۴ هفته باعث کاهش جوش‌های صورت خواهد شد.

طریقه استفاده از زرشک در رژیم غذایی

زرشک طعم ترش و کمی شیرین دارد. می‌توان آن را به صورت خام، مربای زرشک یا در غذا به همراه برنج میل کرد. زرشک پلو با مرغ یکی از معروف‌ترین آن‌ها است. همچنین می‌توان آب زرشک تهیه کرده یا به صورت چای گیاهی دمنوش زرشک را استفاده کرد.

زرشک را می توان به سالاد هم اضافه کرد. از استفاده‌ی بی‌رویه از زرشک به هر شکل مختلفی دوری کنید.

استفاده‌های دیگر از زرشک شامل کپسول خشک، عصاره مایع، پماد و ژل زرشک است. توصیه می شود برای رفع مشکلات پوستی مانند اگزما، پسوریازیس و آکنه از زرشک به صورت موضعی استفاده کنید.

انواع زرشک به طور سنتی برای تهیه مربا و ژله استفاده می‌شود. اما استفاده از این گیاه در طب سنتی به عنوان دارویی برای اختلالات گوارشی از جمله یبوست، اسهال، سوء هاضمه، سوزش معده و افزایش اشتها سابقه طولانی دارد.

از زرشک در تهیه سس، ژله، آب زرشک، شربت و چای استفاده می‌شود. همچنین می توان از آن در هنگام پخت غذا، مانند کشمش استفاده کرد.

زرشک در هر فروشگاه مواد غذایی یافت می‌شود. برای حفظ رنگ و کیفیت، حتما آن را در یخچال نگهداری کنید.

مضرات زرشک

زرشک به طور کلی برای بیشتر افراد بی‌خطر است. اما مصرف بیش از اندازه می‌تواند باعث ناراحتی معده شود. استفاده بی‌رویه از زرشک ممکن است باعث حالت تهوع، استفراغ، اسهال، تشنج و افت خطرناک فشار خون، ضربان قلب و تنفس، سرگیجه، غش و خونریزی بینی، شود.

اگر داروهای ضد انعقاد خون (رقیق کننده خون) مصرف می‌کنید؛ بدون مشورت با پزشک از زرشک استفاده نکنید.

اگر از داروهای فشار خون، داروهای دیابت، آنتی بیوتیک و آنتی هیستامین استفاده می‌کنید؛ پیش از مصرف زرشک با دکتر خود صحبت کنید.

استفاده بیش از حد از زرشک می‌تواند منجر به سوزش کلیه شود. علائم مشکلات کلیوی شامل ادرار خونی، درد هنگام ادرار کردن، کمردرد، معده درد و تب است.

زرشک در بارداری

خانم‌های باردار نباید از زرشک استفاده کنند، زیرا ممکن است انقباضات رحمی را تحریک کرده و خطر سقط جنین را افزایش دهد. زرشک برای مادران شیرده هم توصیه نمی‌شود زیرا از این طریق بربرین به نوزاد منتقل خواهد شد.

تحقیقات زیادی درباره تأثیر زرشک در کودکان یا زنان باردار یا شیرده انجام نشده است. بنابراین پیش از استفاده از زرشک یا مکمل‌های آن با پزشک خود مشورت کنید.

بربرین برای کودکان توصیه نمی شود. در نوزادان می‌تواند عملکرد کبد را با اختلال مواجه کند.

زرشک را نباید با ترکیب داروهای خشک کننده، داروهای ضد فشار خون، داروهای ضد دیابت، داروهای ضد انعقاد خون و ضد پلاکت، داروهای آرام بخش و افسردگی و داروهای آلزایمر مصرف کرد.

زرشک اثر آنتی‌بیوتیک‌ها را در خانواده تتراسایکلین کاهش می‌دهد. به طور کلی، اگر داروی دیگری مصرف می‌کنید، پیش از خوردن زرشک با پزشک خود مشورت کنید.